Gebrek aan creativiteit of gewoon makkelijk scoren: het (onrechtmatig) kopiëren van muziek
Na Led Zeppelin, Coldplay, Robin Thicke, Katy Perry, The Beach Boys, Ed Sheeran – en zo kan ik nog wel even doorgaan – kan ook Dua Lipa worden toegevoegd aan het rijtje van artiesten die zijn beschuldigd van plagiaat.
Het zal je vast niet zijn ontgaan dat de Britse zangeres Dua Lipa nu voor de tweede keer een claim aan haar broek heeft hangen met betrekking tot haar in 2020 uitgebrachte hit Levitating. Naast de aanklacht van de songwriters L. Russel Brown en S. Linzer gebaseerd op de twee nummers Wiggle and Giggle All Night en Don Diablo, heeft ook de band Artikal Sound System een aanklacht ingediend gebaseerd op het nummer Live Your Life.[1] Het internationale nieuws verspreid zich snel en niet zo vreemd ook, want Dua Lipa is op dit moment met haar 66.9 miljoen maandelijkse luisteraars op Spotify één van de bekendste popartiesten ter wereld.
Maar wat houdt plagiaat nou precies in?
Het muziekrecht kan naar Nederlands recht worden onderverdeeld in het auteursrecht als werk van letterkunde of kunst (de tekst en compositie van het muziekwerk) en in het naburige recht als het uitvoerend- en fonogrammenrecht (de uitvoering en opname van het muziekwerk).
Wanneer iemand “plagiaat” pleegt hoeft dit aldus niet te beteken dat een geheel muziekwerk wordt overgenomen. Veelal ziet het plagiaat op gedeeltes van muziekwerken, bijvoorbeeld uitsluitend een onderdeel van de compositie, lyrics of opname van een eerder muziekwerk. Naar aanleiding daarvan kan de plagiator inbreuk maken op verschillende rechten van de geplagieerde. Met betrekking tot Levitating van Dua Lipa kunnen de voornoemde artiesten zich aldus beroepen op de auteursrechten wanneer zij van mening zijn dat bijvoorbeeld de tekst, akkoorden, melodielijn en het tempo zijn overgenomen, maar ook op de naburige rechten wanneer zij van mening zijn dat de uitvoering en opname zijn gebruikt. Luister het nummer van Dua Lipa en Artikal Sound System hieronder. Denk jij dat er sprake kan zijn van auteursrechtinbreuk of inbreuk op de naburige rechten?
Gebruik van muziekwerken met toestemming
Uiteraard wordt er in de muziekindustrie ook genoeg “gedeeld” en maken artiesten ook op een rechtmatige manier gebruik van elkaars muzikale werken. Denk bijvoorbeeld maar aan de hedendaagse elektronische muziekscene waarbij veel nummers samples bevatten van andere oudere (disco) muziek. Wanneer de gebruiker – bijvoorbeeld door middel van een licentie – toestemming verkrijgt van de rechthebbende kan hij of zij uiteraard (een stuk van) de opname gebruiken. In de Pelham zaak heeft de Hoge Raad echter geoordeeld dat samples die “in een gewijzigde en voor het oor onherkenbare vorm zijn opgenomen” niet kunnen leiden tot een inbreuk op het naburige recht wanneer daar geen toestemming voor is verkregen van de rechthebbende.[1]
Dua Lipa maakt eveneens gebruik van samples. Zo is bijvoorbeeld een stuk van de melodielijn van Dua Lipa’s nummer Love Again al vaker gebruikt, ook in het nummer Your Woman van White Town. Beide melodielijnen betreffen een sample van het nummer My Woman van Lew Stone, The Monseigneur Band & Al Bowlly.
De meningen over het samplen van muziek zijn verdeeld. Enerzijds wordt een oud (vergeten) nummer een nieuw leven ingeblazen en anderzijds kan men van mening zijn dat het nieuwe nummer door haar gewijzigde vorm afbreuk doet aan het oude nummer.
Gebruik “rechtenvrije” werken Muziekrechten zijn overigens niet onbeperkt en eeuwigdurend. Het auteursrecht vervalt bijvoorbeeld 70 jaar na het overlijden van de maker van het werk en het naburige recht vervalt in principe 50 jaar na het overlijden van de maker. Bij fonogrammen producenten en op fonogram uitgebrachte uitvoeringen zijn deze rechten verlengt tot 70 jaar na het overlijden van de rechthebbende. Het gevolg daarvan is dat (gedeeltes van) de muziekwerken na verloop van deze periode zonder toestemming gebruikt kunnen worden, bijvoorbeeld in de vorm van een sample. Vooral in de hiphop scene zijn samples van klassieke muziek populair. Für Elise van Beethoven is bijvoorbeeld gesampeld door Nas in zijn nummer I Can. Luister de sample en het originele werk hieronder:
Hoewel vele wereldbekende artiesten zo nu en dan anderen voor hun karretje spannen om de muzieknummers te schrijven, schrijft Dua Lipa haar nummers voor het grootste deel zelf. Moet het af en toe snoepen van andermans werk dan geoorloofd zijn? Het met toestemming samplen van andermans muziekwerken is natuurlijk geen probleem, maar het (meermaals) onrechtmatig gebruiken en meeliften op de populariteit van andermans muzikale prestaties kan Dua Lipa (en haar carrière) nog wel eens in de problemen brengen. Heb jij vragen over het gebruik van muzikale werken bijvoorbeeld door middel van een sample, of denk jij dat een derde inbreuk maakt op jouw muziekrechten? Neem dan contact op met één van onze advocaten Diederik Donk (donk@arbeidadvocaten.nl) of Michelle Seel (michelle@arbeidadvocaten.nl).
[1] https://www.nu.nl/entertainment/6187864/zangeres-dua-lipa-voor-de-tweede-keer-aangeklaagd-voor-plagiaat.html
[2] HvJ EU 29 juli 2019, ECLI:EUC:2019:624.